L-eks President tal-Afrika t'Isfel Frederik De Klerk, li ħeles lil Nelson Mandela, miet nhar il-Ħamis. Qabel ma ħa l-poter, il-kap tal-istat futur qalilna li se jtemm l-apartheid, waqt kolazzjon sigriet fi Pretoria.
Ninsabu fl-1988. Sena qawwija għan-Nofsinhar tal-Afrika. Filwaqt li t-tmiem tal-apartheid se jiġi rreġistrat sentejn wara, l-ewwel ġebel tal-paċi jitqiegħdu fl-aħħar tal-1988. U mbagħad ikolli ċ-ċans li nkun wieħed mill-atturi fin-negozjati.
L-Afrika t'Isfel imbagħad kienet f'punt ta' bidla... F'Settembru 1988, il-Papa Ġwanni Pawlu II ppjana li jżur il-Lesotho u s-Sważiland. Jipprova jaħrab mill-Afrika t’Isfel, iżda l-kundizzjonijiet tat-temp jobbligaw lill-ajruplan tal-ponti sovran biex jagħmel waqfa f’Johannesburg. Il-Ministru tal-Affarijiet Barranin tal-Afrika t'Isfel "Pik" Botha imbagħad jgħaġġel biex jieħu ritratt mal-Papa. Dak iż-żmien, l-Afrika t'Isfel ippruvat iġedded id-djalogu mal-bqija tad-dinja.
Iżda diffiċli għal pajjiż li implimenta l-liġijiet razzisti tal-apartheid li jsib interlokuturi. Fit-13 ta’ Diċembru 1988, se jiġi ffirmat il-protokoll ta’ Brazzaville, li se jwassal għall-ftehim ta’ paċi ffirmat bejn l-Afrika t’Isfel, l-Istati Uniti, Kuba u l-Angola, li jħabbar l-indipendenza tan-Namibja, li jirreġistra b’mod sigriet il-legalizzazzjoni tal-ANC mir-reġim razzista. u twitti t-triq għall-ħelsien ta’ Nelson Mandela, u t-tmiem uffiċjali tal-liġijiet tal-apartheid.
"De Klerk huwa msejjaħ biex ikollu rwol importanti ħafna"
Jekk Mandela kien l-eroj ta’ dan il-perjodu, raġel ieħor kellu rwol importanti. L-ewwel darba li smajt b’Frederik De Klerk kien waqt ikla fi Pretoria ma’ Cornelis Schabort, alias “Corn”, negozjant tal-Afrika t’Isfel li kien ġie introdott lili mill-kap tal-intelliġenza militari, il-Ġeneral van Tonder.
Corn kellu rwol attiv u prominenti ħafna fil-politika ta’ pajjiżu bħala membru influwenti ħafna tas-soċjetà sigrieta elite Afrikaner, l-Afrikaner Broederbond (League of Afrikaner Brothers). Wara din l-ikla, meta kien wasal iż-żmien li npejjep sigarru, Corn qalli sempliċiment, wara silenzju twil: “Nixtiequ li tiltaqgħu ma’ Frederik De Klerk. Huwa msejjaħ biex ikollu rwol importanti ħafna”.
Qatt ma kont smajt b’De Klerk qabel. Il-curriculum vitae tiegħu wkoll ma kienx verament mimli. De Klerk kien imbagħad Ministru tal-Edukazzjoni u mexxej tal-Partit Nazzjonali fil-provinċja ta’ Transvaal. Ma kontx nara kif dan il-mexxej politiku, mhux magħruf mill-battaljun, seta’ jkollu rwol importanti fl-Afrika t’Isfel, speċjalment peress li qatt ma kien ħa pożizzjoni favur jew kontra l-politika internazzjonali tal-Afrika t’Isfel. Agħar minn hekk, De Klerk deher mitfugħ fil-moffa klassika tal-elite politika Afrikaner.
Iżda Corn rari kien żbaljat. U l-informazzjoni li kiseb minn ġewwa rari rriżulta li kien żbaljat. Ippruvajt nitgħallem ftit aktar dwar De Klerk. Dan tal-aħħar kien avukat bit-taħriġ, Kalvinista prattikanti u, għall-inqas, konservattiv ħafna. Il-bogħod mir-ritratt li Corn kien għamel minnu: dak ta’ “Gorbachev tal-Afrika t’Isfel” li qed isir.
Għalhekk iddeċidejt li niltaqa' ma' dan ir-re futur tal-politika tal-Afrika t'Isfel. Iltqajt ma’ Frederik De Klerk diversi drabi. Li laqatni fl-ewwel lok kien l-injoranza tiegħu tal-istrateġija politika. De Klerk kien Afrikaner, bħalma kont iltqajt maʼ għexieren taʼ. Imma malajr fhimt Corn meta indunajt li l-ministru kien fil-fatt infurzatur. Kien attent u malleabbli, lest biex jipparteċipa fi kwalunkwe negozjar. Iktar tard, Mandela ma jkunx kuntent ukoll li l-Premju Nobel għall-Paċi jingħata b’mod konġunt lil De Klerk, li hu kien iqis bħala sempliċi messaġġier.
Il-president futur tal-Afrika t'Isfel ma kien xejn aktar minn "charge de mission"? Imma mhux kwalunkwe. Fhimt ħafna aktar tard x’irwol kien se jkollu De Klerk. Dak iż-żmien, diplomatiċi Ewropej ma kellhomx id-dritt li jmorru fl-Afrika t'Isfel taħt embargo, u lanqas li jiddjalogaw mar-reġim hemmhekk.
"Pick" Botha, Ministru tal-Affarijiet Barranin għarrafni li Segretarju tal-Istat Portugiż żagħżugħ għall-Affarijiet Barranin u l-Kooperazzjoni, José Manuel Barroso, ukoll wiegħed għal futur kbir, kellu jmur Johannesburg biex jiltaqa' hemmhekk esklussivament mal-komunità kbira Portugiża. “Pick” talbitni biex inkun nista’ niltaqa’ miegħu u nintervjeni mal-Portugiż li magħhom kelli relazzjonijiet tajbin – dan tal-aħħar ma xtaqx jirrinunzja s-sanzjonijiet u rrifjuta. Madankollu, qablu li jafdawni bl-organizzazzjoni ta 'laqgħa sigrieta "ma' personalitajiet influwenti".
Barroso kien tħalla jiltaqa’ miegħi u jmur għal intervista li kont irranġajt. Il-ħatra saret fi Pretoria, fil-perimetru sigur tar-residenzi ministerjali. Imbagħad beda kolazzjon sigriet ħafna, għal erbgħa: Barroso, De Klerk dak iż-żmien Ministru tal-Edukazzjoni, "Corn" Schabort u jien.
Kunfidenza ta’ De Klerk lil Barroso
Jekk l-Istorja ċertament ma nkitbitx dak iż-żmien, jien kont madankollu xhud ta’ taqlib: il-Ministru ta’ l-Edukazzjoni De Klerk tabilħaqq ħareġ lista ta’ informazzjoni kunfidenzjali lill-Portugiż: PW Botha kien se jħalli l-poter, u kien De Klerk innifsu li kien jirnexxilu. De Klerk wiegħed li jżarma l-apartheid u, mat-tmiem ta’ dawn il-liġijiet diskriminatorji li jkunu ġew iffirmati, li jeħles lil Nelson Mandela. Fl-aħħar impenja ruħu li jinnegozja mal-ANC.
Barroso kien sorpriż li kien ix-xhud privileġġat ta’ dan id-għargħar ta’ informazzjoni, li ġab lura f’Lisbona. Min-naħa tiegħi għamilt nota indirizzata lil François Mitterrand, permezz ta’ ibnu Jean-Christophe. Il-president Franċiż ta l-qbil tiegħu li jilqa’ lill-president il-ġdid De Klerk uffiċjalment f’Pariġi, wara l-wasla tiegħu fil-poter, b’sorpriża kbira tal-gvern tiegħu u tal-opinjoni Franċiża. Irċevejtlu għall-ikel waqt iż-żjara tiegħu f’“Laurent”. Ftit personalitajiet qablu li jingħaqdu magħna.
Fit-2 ta’ Frar, 1989, bdiet l-istorja: Frederik De Klerk ġie elett kap tal-Partit Nazzjonali, u keċċa lil Botha. Fl-14 ta’ Awwissu 1989, dan tal-aħħar irriżenja u, l-għada, De Klerk kien l-aħħar president abjad tal-Afrika t’Isfel. Il-bqija issa huwa storja.
* Jean-Yves Ollivier huwa negozjant, "auto-imprenditur fid-diplomazija privata", president fundatur tal-Fondazzjoni Brazzaville u awtur ta '"Ni vu, niconnu" (edizzjonijiet Fayard).