Il-Mali, il-Libja, il-Guinea, iċ-Ċad, it-Tuneżija, is-Somalja... Fl-Afrika, iridu jivvutaw diversi pajjiżi fi tranżizzjoni politika sħiħa. Imma meta ? Fl-2022, żewġ pajjiżi biss ippjanaw elezzjonijiet: l-Angola u l-Kenja.
Fl-2021, saru sitt elezzjonijiet presidenzjali fl-Afrika u erba' elezzjonijiet leġiżlattivi. Bi ftit eċċezzjonijiet, l-elezzjonijiet saru b’mod paċifiku. Minkejja vjolazzjonijiet irrappurtati f’diversi pajjiżi. Jekk il-kaxxi tal-vot kienu għalhekk fl-aħbarijiet, il-kontinent esperjenza wkoll, fl-2021, erba’ kolpijiet ta’ stat militari. Barra minn hekk, l-elezzjonijiet inizjalment skedati għall-2021 ġew posposti għal żmien indefinit, bħall-istħarriġ Libjan u Somali.
It-Tuneżija u l-Libja fl-inċertezza
L-2022 għalhekk trid tkun, fit-teorija, sena elettorali. Madankollu, ftit dati ġew stabbiliti. Fil-pajjiżi mmarkati minn kolpijiet ta’ stat – il-Mali, il-Guinea, iċ-Ċad u s-Sudan – huma prinċipalment l-awtoritajiet militari li jopponu elezzjonijiet prematuri. Ċertament, il-komunità internazzjonali tissanzjona pajjiżi li ma jirrispettawx l-aġendi rispettivi tagħhom. Iżda dan ma jgħinx l-affarijiet: fis-Somalja, l-impass politiku issa ilu għaxar xhur, u bil-gwerra bejn il-President Farmaajo u l-Prim Ministru tiegħu Roble, xejn ma jgħid li se tinstab soluzzjoni fl-2022.
Fl-Afrika ta’ Fuq, it-Tuneżija u l-Libja wkoll jinsabu f’inċertezza. Fit-Tuneżija, il-kolp ta’ stat kostituzzjonali mill-President Kaïs Saïed, li ħa l-poteri kollha fil-25 ta’ Lulju, teoretikament għandu jagħti lok għal referendum kostituzzjonali segwit minn elezzjonijiet fl-aħħar tas-sena.
Fil-Libja, minn meta tħabbar il-posponiment tal-elezzjoni presidenzjali inqas minn jumejn qabel id-data tagħha, għadha ma ġiet stabbilita l-ebda data ġdida. Anke jekk min-naħa tal-awtoritajiet elettorali, jingħad li l-posponiment m’għandux jaqbeż ix-xahrejn. Minkejja dan, l-esperjenza riċenti tal-elezzjonijiet Libjani wriet li qabel l-organizzazzjoni ta’ vot ħieles, ġust u paċifiku, irid jinstab kunsens bejn l-atturi kollha.
Kolpi ta’ stat u gvern interim stabbilit sew
Fis-Sudan, in-nuqqas ta’ qbil bejn l-awtoritajiet ċivili u militari fi ħdan il-gvern tranżitorju wassal għal kolp ta’ stat f’Ottubru li għadda. Għal ġimgħat issa, dimostranti kontra l-kolp ta’ stat inqatlu fit-toroq ta’ Khartoum. Is-sitwazzjoni hija splussiva ħafna għall-pajjiż li diġà esperjenza snin ta’ gwerra u faqar.
Fl-Afrika tal-Punent, il-kolp ta’ stat fil-Guinea u l-Mali, ferm aktar aċċettati mill-popolazzjonijiet lokali, irriżultaw fit-twaqqif ta’ gvernijiet interim stabbiliti sew. Iżda huwa speċjalment min-naħa tal-ECOWAS u d-diplomatiċi tal-Punent li dan jiddejjaq, dawn tal-aħħar kontinwament jagħfas biex isiru elezzjonijiet urġenti fiż-żewġ pajjiżi.
L-ECOWAS tilfet ħafna mill-kredibilità tagħha matul l-aħħar xhur għaliex, billi ssegwi dawn l-aġendi elettorali insostenibbli, il-korp subreġjonali aljena l-opinjoni pubblika fil-pajjiżi kollha tal-Afrika tal-Punent.
Fiċ-Ċad, l-assassinju tal-President Idriss Déby Itno, bilkemm re-elett għas-sitt mandat, aggrava d-dħul tal-Franċiżi fil-pajjiż. Iben il-mibki President, u mexxej interim attwali tal-pajjiż, iż-żagħżugħ Mahamat Déby, madankollu, wera ċerta ħila biex jikkonvinċi lill-oppożizzjoni biex ma tiġġieledx bl-armi.
Barra minn hekk, fl-aħħar tal-2021, iż-żagħżugħ putschist għamilha ċara wkoll li jekk Franza ma tħallasx għat-taħditiet bejn il-poter u l-oppożizzjoni, u l-votazzjoni li kellha ssegwi, iċ-Ċad ma setax iżomm il-folja tiegħu fit-triq u għandu għalhekk tagħmel it-tranżizzjoni tieħu ftit itwal.
Kenja, barometru tal-Afrika tal-Lvant
Fl-Angola, João Lourenço, fil-kap tal-pajjiż u tal-partit xellugi storiku, l-MPLA, se jiffaċċja l-UNITA u l-mexxej attwali tagħha, Adalberto Costa Júnior, fl-elezzjonijiet ġenerali f’Awwissu. Minkejja karta tal-bilanċ fil-medja għolja, João Lourenço se jkollu ħafna x’jagħmel biex jikkonvinċi lill-Angolani biex jafdawh it-tieni mandat fil-kap tal-pajjiż f’Awwissu.
Iżda, fuq kollox, l-istorja tal-vjolenza politika fil-pajjiż tqajjem biża’ għall-agħar, u l-kriżi soċjoekonomika kkawżata mit-tnaqqis fil-prezz taż-żejt, in-nassa tad-dejn Ċiniż u l-pressjoni mill-IMF, se tiżen ħafna fuq il-kampanja.
Fl-aħħar nett, huwa fil-Kenja li se tintlagħab elezzjoni presidenzjali li tista’ tiddefinixxi l-kuntest ġeopolitiku fl-Afrika tal-Lvant għas-snin li ġejjin. Il-President Uhuru Kenyatta jrid iwarrab. Madankollu, il-president tal-Kenja jinsab f’kontradizzjoni mal-ex-sieħeb tiegħu fil-kariga, il-Viċi President William Ruto. Uhuru Kenyatta jappoġġja, għall-elezzjonijiet ġenerali tad-9 ta’ Awwissu, lill-avversarju storiku tiegħu Raila Odinga.
Hawnhekk biss, matul ix-xhur li għaddew, Kenyatta stabbiliet sħubijiet ġodda ma' pajjiżi ġirien, b'mod partikolari mar-Rwanda, l-Uganda u t-Tanżanija. Temm ukoll alleanzi oħra, bħall-Etjopja u s-Somalja. Bis-sottoreġjun mhedded mill-insigurtà minħabba kunflitti ċivili u t-theddida tat-terroriżmu, il-bidla fit-tmexxija fil-Kenja tista’ twaqqaf il-viċinat tajjeb, jew tippromwoviha, skont ir-riżultati tal-elezzjonijiet.